Już w miesiąc od rozpoczęciu inwazji na ZSSR oddziały niemieckie opanowały rejon Smoleńska. Masowe groby w Katyniu odkryli w październiku 1941 roku dwaj polscy robotnicy przymusowi pracujący w Organizacji Todt; w marcu 1942 roku odnaleźli je polscy robotnicy przymusowi z pociągu Bauzug nr 2005-M.
Na ujawnianie zbrodni trzeba było jednak czekać jeszcze rok. 17 lub 18 lutego 1943 roku Rosjanie mieszkający w pobliżu Katynia wskazali władzom niemieckim dokładne miejsce pochówku. 29 marca Niemcy rozpoczęli prace ekshumacyjne i 11 kwietnia Agencja Transocean nadała komunikat o odnalezieniu w Lesie Katyńskim zwłok 10 tys. polskich oficerów. 13 kwietnia 1943 roku informacje te powtórzyło Radio Berlin.
Kalendarium wydarzeń związanych z ujawnieniem mordu przez Niemców w 1943r.
10 IV 1943 z Warszawy odlatuje samolotem do Smoleńska zaproszona przez władze niemieckie delegacja polska z udziałem m.in. dyrektora Zarządu Głównego Rady Głównej Opiekuńczej dr. Edmunda Seyfrieda oraz pisarzy Jana Emila Skiwskiego i Ferdynanda Goetla (których dzień wcześniej poinformowano o odkryciu masowej mogiły Polaków wymordowanych przez Sowietów).
11 IV 1943 Berlin – pierwszy oficjalny niemiecki komunikat radiowy o zbrodni katyńskiej (komunikat Agencji Transocean pt. Na początku tego miesiąca) informował o „odkryciu masowego grobu ze zwłokami 3 000 oficerów polskich […], zabitych w lutym i marcu 1940 r. przez GPU. […] Pomiędzy zabitymi znajduje się gen. Smorawiński z Lublina. Niemieckie władze wojskowe obliczają ogólną liczbę polskich oficerów, zabitych i pogrzebanych tam, na 10 000”.
12 IV 1943 Berlin – Agencja Transocean w audycji w języku angielskim nadała o godz. 15.03 korespondencję Roberta Brose z Katynia, zaś Radio Berlin poinformowało o godz. 20.00, że zamordowani w Katyniu oficerowie pochodzili z sowieckiego obozu jenieckiego w Kozielsku.
13 IV 1943 Berlin – konferencja prasowa w Auswärtiges Amt (ministerstwie spraw zagranicznych) poświęcona w całości zbrodni katyńskiej.
13 IV 1943 Berlin – Radio Berlin stwierdziło, że w Katyniu wymordowano „około 1/3 pełnego stanu oficerów dawnej armii polskiej”.
13 IV 1943 Warszawa – raport Ferdynanda Goetla dla Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża (pierwsze nie pochodzące ze źródeł niemieckich sprawozdanie naocznego świadka).
14 IV 1943 Berlin – zapis w diariuszu ministra J. Goebbelsa: „Odkrycie 12 tysięcy zamordowanych przez NKWD polskich oficerów zostanie wykorzystane w najlepszym stylu antybolszewickiej propagandy”.
14 IV 1943 Berlin – Radio Berlin w audycji o godz. 17.30: „Bolszewicy na sekundę nie liczyli się nawet z tym, że ta potworna łaźnia zostanie kiedyś odkryta. Dziś zrobią wszystko, by ukryć, sfałszować lub zaprzeczyć temu”.
14 IV 1943 Warszawa – pierwszy z serii licznych artykułów o zbrodni katyńskiej na łamach prasy gadzinowej w Generalnym Gubernatorstwie – w „Nowym Kurierze Warszawskim” (a następnego dnia w „Gońcu Krakowskim” i „Gazecie Lwowskiej”)
15 IV 1943 Warszawa – tytuł obszernego artykułu wstępnego w gadzinowym „Nowym Kurierze Warszawskim”: Największa zbrodnia dziejów ludzkich.
15 IV 1943 Warszawa – konspiracyjny „Biuletyn Informacyjny” Armii Krajowej w artykule Mogiła pod Smoleńskiem: „Zdajemy sobie sprawę z bestialstwa okupacji sowieckiej na Ziemiach Wschodnich […]. Podziwiamy tylko czelność niemiecką, której mogiły Palmir, Wawra, Oświęcimia, Majdanka […] nie przeszkadzają w szukaniu zbrodniarzy pod Smoleńskiem”.
16 IV 1943 Katyń – przybyła tu Komisja Techniczna PCK, która pracowała przy ekshumacjach do 9 VI.
16 IV 1943 Warszawa – artykuł Cyniczna demonstracja na łamach konspiracyjnego „WRN”: „O mogiłach smoleńskich nie zapomnimy. Ale próba niemieckiej propagandy zasłonięcia tymi mogiłami obrazu zbrodni niemieckich nie uda się”.
17 IV 1943 Katyń – przyjazd grupy oficerów polskich z niemieckich oflagów (m.in. ppłk. dypl. Stefana Mossora, późniejszego generała). „Zachowanie się oficerów polskich wobec Niemców było pełne rezerwy i godności” – zanotował Kazimierz Skarżyński.
18 IV 1943 Kraków – pojawiło się na murach sfingowane przez podziemie obwieszczenie szefa Wydziału Propagandy Urzędu Generalnego Gubernatorstwa Wilhelma Ohlenbuscha (datowane 13 IV), zapowiadające wycieczki do… niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz (Oświęcim).
20 IV 1943 Warszawa – artykuł Smoleńsk – łajdacka prowokacja niemiecka na łamach konspiracyjnego komunistycznego „Głosu Warszawy”: „Łajdacka i podstępna propaganda antybolszewicka. […] Fałszerstwa i propaganda – to dla hitlerowców pojęcia równoznaczne”. Tekst ten (autorstwa Władysława Gomułki) jako jedyny nie był przedrukowywany w powojennych zbiorach jego artykułów.
20 IV 1943 Warszawa – Zarząd Główny Polskiego Czerwonego Krzyża wysłał do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie sprawozdanie Kazimierza Skarżyńskiego z pobytu w Katyniu.
20 IV 1943 Londyn – nota ministra spraw zagranicznych RP Edwarda Raczyńskiego do ambasadora ZSRR Aleksandra Bogomołowa, domagająca się „szczegółowych i dokładnych” informacji o losach zaginionych polskich oficerów – jeńców wojennych z Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa: „Tylko fakty niezbite stanowić mogą w słusznie poruszonej do głębi opinii polskiej i świata przeciwwagę dla tak obfitych i szczegółowych twierdzeń niemieckich o odnalezieniu wielu tysięcy zwłok oficerów polskich pomordowanych pod Smoleńskiem wiosną 1940 r.”.
20 IV 1943 Moskwa – oświadczenie Sowieckiego Biura Informacyjnego: „Fakt, że kampania antysowiecka rozpoczęła się równocześnie w prasie polskiej i niemieckiej, i przebiega tym samym torem, ten uderzający fakt pozwala przypuszczać, że odbywa się to w porozumieniu okupantów niemieckich z elementami hitlerowskimi ze sfer rządu Sikorskiego”.
14 V 1943 Warszawa – prezes Polskiego Czerwonego Krzyża Wacław Lachert na spotkaniu z przedstawicielami społeczeństwa polskiego: „Mogiłami jest znaczona historia Polski… takiej mogiły jeszcze nie było…”.
22 IV 1943 Moskwa – audycja radiostacji im. T. Kościuszki: „W Warszawie odbywa się ostatni akt potwornej tragedii: Niemcy mordują bezlitośnie resztki Żydów w ghetto. Wiemy więc, co się kryje pod prowokacja niemiecką o znalezieniu zwłok oficerów polskich pod Smoleńskiem. Niemcy rozpętali te sztuczną burzę, by zamaskować swe zbrodnie na Żydach”.
23 IV 1943 Warszawa – deklaracja KC konspiracyjnej Polskiej Partii Robotniczej: „Każdy zrozumiał, że sprawcami tak potwornego morderstwa mogą być tylko ci sami, którzy od początku swego panowania posługiwali się i posługują się metodą masowych morderstw”.
25 IV 1943 Moskwa – nota rządu ZSRR o przerwaniu (a faktycznie – zerwaniu) stosunków dyplomatycznych z Polską.
28 IV 1943 Moskwa – przemówienie radiowe Wandy Wasilewskiej do Polaków w ZSRR po zerwaniu stosunków sowiecko -polskich: „Emigracyjny rząd generała Sikorskiego nie reprezentuje narodu polskiego. Ten rząd występował przeciw zbrojnej walce polskiego narodu z niemieckim okupantem”.
24 V 1943 r. – raport ambasadora brytyjskiego przy rządzie RP Owena O’Malleya stwierdzający, że sprawcą zbrodni katyńskiej jest ZSRR. Raport został odtajniony i ogłoszony drukiem pt. Katyn dopiero w 1972 r. w Londynie.
Wrzesień 1943 Berlin – wydanie urzędowego niemieckiego zbioru materiałów Amtliches Material zum Massenmord von Katyn (recenzja ukazała się w „Völkischer Beobachter” 26 IX).
Wrzesień 1943 r. – oddziały Armii Czerwonej zajmują Katyń.
Reportaż z pobytu delegacji Polskiego Czerwonego Krzyża w Katyniu
Nowy Kurier Warszawski z 20 IV 1943 r.
Zobacz fragmenty niemieckiego raportu prof. Gerharda Buhtza – „Amtliches Material zum Massenmord von Katyn”
Źródło: IPN