Stefan-Bandera

Stepan Andrijowycz Bandera (ur. 1.01.1909 we wsi Uhrynów Stary, zm. 15.10.1959 w Monachium) – jeden z przywódców Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, od 1940 r. przywódca jednej z dwóch istniejących frakcji Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów – OUN-B  odpowiedzialnej za zorganizowane ludobójstwo polskiej ludności cywilnej na Wołyniu i Małopolsce Wschodniej, którego ofiarą padło co najmniej 100 tys. osób.

 

Stepan Andrijowycz Bandera urodził się 1.01.1909 w Uhrynowie Starym (Wschodnia Galicja) jako syn proboszcza greckokatolickiego. Od 1922 r. był członkiem Płastu – Narodowej Organizacji Skautowej Ukrainy, organizacji silnie powiązanej z ukraińskim ruchem narodowym. Od 1927r. działał w nielegalnych w II RP ukraińskich organizacjach konspiracyjnych (najpierw w Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO), następnie od 1929 r. w Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów.

Stefan-BanderaOd 1931 zajmował się utrzymywaniem łączności z zagranicznym Prowodem OUN i UWO, kontaktuje się z głównymi postaciami ukraińskiego ruchu niepodległościowego. Na początku 1932 został zatrzymany podczas nielegalnego przekraczania granicy polsko -czechosłowackiej. W lipcu 1932 Bandera wziął udział w konferencji OUN w Pradze. W tym samym roku spędził trzy miesiące w areszcie śledczym w związku z zabójstwem komisarza policji Czechowskiego, został zwolniony z braku dowodów.

Za udział w zorganizowaniu zamachu na ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego, Stepan Bandera został 13 stycznia 1936 skazany na karę śmierci, którą na podstawie amnestii zamieniono na dożywotnie więzienie. Karę odbywał w więzieniach na Świętym Krzyżu i we Wronkach, a następnie ( w związku z informacjami o planowanej akcji odbicia Bandery) został przeniesiony do więzienia w Brześciu.

We wrześniu 1939 r. w obliczu pogarszającej się sytuacji na froncie i bombardowań więzień przez Niemców Bandera został wypuszczony na wolność. W latach 1939-41 przebywał we Lwowie, a następnie w Krakowie. 10 lutego 1940 r. w Krakowie doszło do spotkania czołowych działaczy OUN. Na zebraniu podjęto decyzję o utworzeniu frakcji rewolucyjnej OUN (OUN-R), nazywanej również od nazwiska Bandery – OUN-B. W kwietniu 1941 r. w Krakowie OUN-B zorganizowała II Nadzwyczajny Wielki Zjazd OUN. Wybrano na nim przewodniczącego (Prowidnyka Centralnego Prowodu), którym został Stepan Bandera.

W marcu 1941 Bandera ze swoim współpracownikiem, szefem OUN-B w Generalnym Gubernatorstwie, Romanem Szuchewyczem utworzyli w porozumieniu z Abwehrą złożony z Ukraińców batalion „Nachtigall”, pod komendą niemiecką (ze strony ukraińskiej zastępcą dowódcy był Roman Szuchewycz). Sformowano także drugi batalion ukraiński – „Roland”, złożony z członków OUN-M oraz byłych żołnierzy armii Ukraińskiej Republiki Ludowej. Razem tworzyły one tzw. Drużyny Ukraińskich Nacjonalistów w ramach Wehrmachtu.Znaczek poczty Ukrainy z okazji 100 lecie urodzin Stefana Bandery

Po ataku Niemiec na ZSRR i opuszczeniu Lwowa przez Armię Czerwoną do miasta wkroczyli 30 czerwca 1941 rano jako pierwsi żołnierze batalionu „Nachtigall”. Tego samego dnia w budynku Proswity we Lwowie OUN-B, ku zaskoczeniu Niemców, ogłosiło deklarację niepodległości Ukrainy (Akt odnowienia Państwa Ukraińskiego), z tymczasową stolicą we Lwowie i powołało rząd ukraiński z premierem Jarosławem Stećko. Na wielu miejskich słupach ogłoszeniowych ponaklejano podpisane przez „Ukraiński Komitet Narodowy” duże plakaty, na których w języku niemieckim i ukraińskim witano zwycięski niemiecki Wehrmacht i wyrażano oczekiwanie,że już wkrótce zostanie utworzone wolne i samodzielne państwo ukraińskie. Slogan, który był przy tym na ustach wszystkich, brzmiał „Niech żyją Adolf Hitler i Stepan Bandera – śmierć Żydom i komunistom”. W ten dzień rozpoczął się pogrom Żydów we Lwowie w którym zginęło ok. 4 tys. Żydów.

Po 12 dniach istnienia tego „państwa”, Cały skład rządu został aresztowany przez Niemców, a sam Bandera został zatrzymany w Krakowie w areszcie domowym, skąd przewieziono go do Berlina. Podczas ostatecznych rozmów prowadzonych we wrześniu 1941 r. w Berlinie w gmachu byłej ambasady polskiej pomiędzy przedstawicielami Abwehry i OUN (B), zarówno Stepan Bandera, jak i Jarosław Stećko kategorycznie odmówili odwołania deklaracji niepodległości Ukrainy. W konsekwencji zostali 15 września 1941 osadzeni w więzieniu w Spandau skąd przewieziono ich do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen. Podobny los spotkał cały kierowniczy aktyw OUN-B.

16 lipca 1941 Hitler przyłączył Dystrykt Galicja do Generalnego Gubernatorstwa, zaś w sierpniu 1941 roku rozwiazano bataliony „Roland” i „Nachtigall”. W odpowiedzi Banderowcy przeszli jesienią 1941 do konspiracji, organizując na początku 1943 Ukraińską Powstańczą Armię. Od marca 1943 r. UPA kierowana przez OUN-B, rozpoczęła ludobójstwo polskiej ludności cywilnej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej. Celem było etniczne oczyszczenie przyszłego państwa ukraińskiego z ludności polskiej, co miało usunąć polskie roszczenia do Wołynia i Małopolski Wschodniej. W efekcie na Wołyniu zginęło 50-60 tys. Polaków a w Małopolsce Wschodniej od 20-25 do 60 tys.

W Sachsenhausen Stepan Bandera przebywał do 27 września 1944 r., kiedy to uwięzieni przywódcy OUN(B) zostali zwolnieni przez Niemców w związku z zawarciem w tym czasie nieformalnego układu między UPA a Niemcami dotyczącym współpracy dywersyjno -wywiadowczej przeciw ZSRR. Uwolniony Bandera włączył się w konsultacje ukraińskich emigracyjnych ugrupowań politycznych w kwestii powołania współpracującego z Niemcami Ukraińskiego Komitetu Narodowego.

Po zakończeniu wojny Bandera mieszkał w Monachium, w amerykańskiej strefie okupacyjnej, ukrywając się pod nazwiskiem Stefan Popiel. Aktywnie uczestniczył też w działaniach emigracyjnego OUN, angażując się w spory z innymi frakcjami ukraińskiego ruchu narodowego. Na Ukrainę i do Polski nadal byli wysyłani kurierzy i kilkuosobowe bojówki co doprowadziło do decyzji władz sowieckich o likwidacji liderów emigracyjnego OUN – Lwa Rebeta z OUN-Z i Stepana Bandery.

Stepan Bandera zginął 15 października 1959 roku w zamachu wykonanym w Monachium przez agenta KGB Bohdana Staszynskiego przy użyciu specjalnego pistoletu rozpylającego cyjanek. Staszynski po ucieczce na Zachód w roku 1960 podczas publicznego procesu przyznał się do skrytobójczego zabójstwa na rozkaz Kremla również innego lidera ukraińskiej emigracji – Lwa Rebeta.